Atatürk'ün Fabrikaları - Atatürk'ün sosyal fabrika projesi - Tarih
Atatürk döneminin önemli sosyal fabrika projeleri vardır; bunlardan biri Aydın - Nazilli Tekstil Fabrikası. Sümerbank’ın kapsamında yapılmıştır. Atatürk'ün Fabrikalarıdır bunlar.
Atatürk yurt gezilerinin birinde buraya gelir, halk Atatürk’ten bölgeye bir tekstil fabrikasının kurulmasını ister. Atatürk söz verir ve başlar fabrikanın yapımı için çalışmalara. Ancak bu fabrikayı yaptıracak maliyet olmadığından çareyi Sovyetlere narenciye satarak inşa ettirmeyi bulurlar. SSCB’lerden alınan kredinin geri ödemesi narenciye yapılır. Nazilli’de fabrika açılır, Sovyetler tarafından mimari plan yapılır, teknik alt yapısı temin edilir, mühendisler gelir. 1935 senesinde açılan fabrika 1937 yılında çalışmaya başlar.
Peki bu fabrikayı sosyal fabrika yapan özellikler nelerdi? Bölgede yalnızca fabrika binası yapılıp bırakılmadı; burada çalışacak işçi ve memurlar için lojmanlar yapılır, şehirden bölgeye gelenler için mini trenlere getirilir, yollar yapılır. Fabrikanın yataklı hastanesi, laboratuvarı, hamamı vardır. Ayrıca Sümer Halkevi kurulur; bölge gençleri için, onları, meslek sahibi yapacak kurslar açılır marangozhane, demir döküm atölyeleri, dikiş nakış kursları vs… ayrıca elektrik-su santralleri kurulur.
Fabrikanın spor kulüpleri vardır; basketbol, voleybol, futbol, bisiklet vs.. Bir de koroları vardır, koro, çok sesli müziğe dayalı konserler verir. Tiyatroları, sinema salonları kurulur. Kadınlı-erkekli balolar, partiler verilir. Güzel sanatlar, resim gibi halkı eğitecek, kültürünü yükseltecek, bilgisini, görgüsünü artıracak kurslar açılır.
Fabrika, altı ayda bir halka bedava kumaş dağıtır, meslek sahipleri çevredeki köylere giderek halkı eğitecek kurslar verir. Hastane çalışanları civar köylere giderek sağlık sorunlarını da çözmüşlerdir; bölgenin sıtma hastalığını sonlandırmışlardır gibi…
Atatürk’ün sosyal fabrika projesi sadece fabrika değil, onun etrafında şekillenen küçük, kendi kendine yeten; hastalık, eğitim, iş, eğlence gibi sorunları olmayan bir şehir yaratmaktı. Nitekim Aydın-Nazilli Basma Fabrikası bunun en güzel örneklerinden birdir. Bir başka örnek ise Kocaeli SEKA Kâğıt Fabrikası. Ancak o sosyal fabrikalardan Türkiye’nin her yanına yapacak ömrü yoktu Atatürk’ün. Ölümünden sonra gelen İkinci Dünya Savaşı, onun getirileri-sonuçları ve günümüze kadar gelen devlet yöneticileri bu sosyal fabrikaları devam ettiremediler ya da ettirmek istemediler. Nitekim Nazilli Basma Fabrikası 24 Ocak kararlarından sonra özelleştirilmesi gündeme gelmiştir. 2002 yılında üretim durmuş, fabrika kapanır ve bütün
taşınmazlarla birlikte bedelsiz olarak Adnan Menderes Üniversitesi’ne devredilmiştir.
Comments